W środę (26 sierpnia) podpisana została umowa z Wykonawcą na wykonanie kompleksowych ocen stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym WTZ ZACHEM. Oprócz badań, wykonawca będzie też zobowiązany opracować projekty planów poprawy stanu środowiska niezbędne do rozpoczęcia rekultywacji zdegradowanego obszaru. Całe przedsięwzięcie koordynować będą bydgoskie wodociągi.
Umowa na realizację badań podpisana została z warszawską firma Remea. Wartość kontraktu to 52,7 mln zł. Spółka jest wyspecjalizowana w badaniach środowiskowych i geotechnicznych oraz kompleksowych usługach z zakresu remediacji, rekultywacji i rewitalizacji terenów zanieczyszczonych i zdegradowanych. Co roku realizuje około 200 badań w kilkunastu krajach.
Zadanie realizowane w Bydgoszczy dotyczyć będzie oceny stanu środowiska na terenach zdegradowanych, które zostały wskazane w specustawie i dotyczą między innymi terenów WTZ Zachem – Zielona i WTZ Zachem – SOE, położonych na terenie dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem” w Bydgoszczy.
Dzięki pozyskanym teraz środkom z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGO) będziemy można przeprowadzić m.in. badanie stanu gruntu, wód gruntowych, powietrza i zgromadzonych odpadów. Przeprowadzona zostanie też analiza wyników badań oraz opracowana technologia remediacji i rekultywacji tego terenu (dokumentacja inwestycji).
Obecnie trwa jeszcze postępowanie przetargowe, związane z wyłonieniem wykonawcy kontrolnych badań laboratoryjnych.
O co chodzi z Zachemem ?
Zakłady Chemiczne „Zachem” w Bydgoszczy do 2013 roku były jednym z największych producentów chemii organicznej w Europie. Obecnie rejon dawnych zakładów należy do najbardziej zanieczyszczonych obszarów przemysłowych w Polsce! Stanowi on realne zagrożenie dla mieszkańców naszego miasta, terenów Natura 2000 i rzeki Wisły.
Żeby poznać przyczynę tego stanu, musimy cofnąć się do historii, tego największego niegdyś zakładu w Bydgoszczy.
Historia Zachemu
Zakłady Chemiczne „Zachem” powstały w 1945 roku na terenie poniemieckiej wytwórni materiałów wybuchowych z czasów II wojny światowej, czyli Dynamit-Aktien Gesellschaft (DAG) Fabric Bromberg. W zakładach „Zachem”, zlokalizowanych na obrzeżach Bydgoszczy, początkowo produkowane były materiały strzałowe dla górnictwa. W późniejszym okresie wytwarzano w nich także trotyl, pentryt i tetryl.
W latach 50. w fabryce produkowano barwniki, pigmenty oraz fenol. Powstawał w niej też dinitrotoluen (DNT), nitrobenzen, anilina oraz wyroby z przetworzonego PCW. Dodatkowo prowadzono denitrację kwasów i gospodarkę kwasami nitracyjnymi. Produkty powstające w fabryce wykorzystywano między innymi w przemyśle meblarskim, samochodowym, obuwniczym i tekstylnym. Wytwarzano w niej też kleje, leki, barwniki, tworzywa sztuczne, środki owadobójcze i glicerynę.
W latach najsilniejszego rozwoju „Zachem” zatrudniał ponad 7 tysięcy pracowników. Zakłady zajmowały 484 ha powierzchni oraz posiadały 120 km dróg z indywidualną komunikacją autobusową oraz 70 km torów kolejowych z własnym przystankiem kolejowym „Bydgoszcz-Żółwin”. Na terenie zakładów dla pracowników dostępne były: stołówka, przychodnia, mały szpital, dom kultury, kino, przedszkole, szkoła i firmowy ośrodek wczasowy.
Kolejne restrukturyzacje nie uchroniły jednak Zakładów Chemicznych „Zachem” przed upadłością.
W grudniu 2006 roku Firma Ciech kupiła je od Nafty Polskiej, która była kontrolowana przez Skarb Państwa. Ostatecznie, od 2013 roku, w Zakładach Chemicznych „Zachem” zaprzestano produkcji organicznych i nieorganicznych związków chemicznych.
Od 2014 roku spółkę postawiono w stan upadłości, a jej majątkiem zaczął zarządzać syndyk. Brak chętnych na zakup w całości terenu i obiektów sprawił, że rozpoczęła się sprzedaż majątku spółki w częściach. Obecnie, w miejscu ich dawnego funkcjonowania, działalność prowadzi kilkadziesiąt prywatnych firm i zakładów.
UWAGA – TEREN SKAŻONY
Historia deponowania niebezpiecznych odpadów na obszarze dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem” sięga lat 40. XX wieku. Początkowo związane było to z produkcją prowadzoną w DAG Fabrik Bromberg. Produkcję i wynikające z niej składowanie wznowiono po wojnie. Skażone materiały magazynowano na powierzchni, spalano lub zakopywano w ziemi. Substancje szkodliwe przez lata przedostawały się do gruntu i wód gruntowych. Do Wisły wprowadzano ścieki, które poddawano tylko częściowemu oczyszczeniu mechanicznemu, a do atmosfery emitowano wyziewy poprodukcyjne.
Zakłady Chemiczne „Zachem” należały do największych trucicieli środowiska w dawnym województwie bydgoskim! Zagrożenie było tym większe, że w pobliżu przedsiębiorstwa powstały osiedla mieszkaniowe: Kapuściska, Wyżyny i Glinki, zaliczane wówczas do „sypialni miasta”.
W 1989 roku oceniono, że 30% powierzchni zakładów „Zachem” jest zanieczyszczone. Tym samym spółka znalazła się na liście firm najbardziej uciążliwych dla środowiska w Polsce!
DZIAŁANIA NAPRAWCZE
W latach 90. Grupa Ciech, po zakupie fragmentu obszaru Zakładów Chemicznych „Zachem”, podjęła się likwidacji części silnie zanieczyszczonych gruntów oraz eliminacji części niebezpiecznych substancji. Znacznie zmniejszono ilości ścieków, odpadów stałych oraz zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery. W 2001 roku wybudowano też oczyszczalnię ścieków „Kapuściska”, przeznaczoną głównie do neutralizacji nieczystości pochodzących z działalności przemysłowej.
Mimo podejmowanych działań, na terenie byłych zakładów „Zachem” nadal pozostało wiele zanieczyszczeń oraz toksycznych odpadów, szkodliwych dla zdrowia mieszkańców Bydgoszczy.
W 2018 roku realizowano projekt oczyszczenia części terenów dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem”. Do 2023 przeznaczono na ten cel ponad 93 mln zł, z czego 85% pochodziło ze środków UE. Pomimo podjętych wtedy działań, toksyczne zanieczyszczenia nadal powiększają zasięg strefy skażonej.
Zagrożenia zdrowotne i środowiskowe spowodowane migracją substancji toksycznych, mutagennych i rakotwórczych, stanowią jeden z największych problemów miasta i regionu.
Teraz dzięki pozyskanym środkom z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będziemy mogli wykonać kompleksową ocenę stanu środowiska na wielkoobszarowych terenach zdegradowanych i położonych na terenie dawnego Zachemu (WTZ Zachem-Zielona i WTZ Zachem-SOE) i opracować plan poprawy stanu środowiska.
Z pozyskanych pieniędzy będzie można sfinansować m.in. badanie stanu gruntu, wód gruntowych, powietrza i zgromadzonych odpadów. Przeprowadzona zostanie też analiza wyników badań oraz opracowana technologia rekultywacji tego terenu (dokumentacja inwestycji).
Rada Miasta Bydgoszczy zdecydowała powierzyć to ważne przedsięwzięcie do realizacji naszej spółce, motywując swoją decyzję „posiadaną przez MWiK wiedzą odnośnie do wielkoobszarowego terenu zdegradowanego (Zakłady Chemiczne „Zachem” w Bydgoszczy) […], doświadczeniem i wiedzą MWiK w zakresie podejmowania działań odnoszących się do ochrony środowiska, [..], jak również doświadczeniem w zakresie realizacji projektów korzystających z dofinansowania zewnętrznego […] ”.Dziękujemy za zaufanie i działamy dalej na rzecz ochrony środowiska w Bydgoszczy.
