Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy pragną przedstawić stanowisko dotyczące trwającego od lat sporu z Gminą Osielsko w zakresie zasad i warunków odprowadzania ścieków z jej terenu do systemu kanalizacji sanitarnej miasta Bydgoszczy.
Od ponad trzech lat prowadzone są rozmowy z Gminą Osielsko, których celem jest uregulowanie kwestii umownych i zapewnienie zgodności gospodarki ściekowej z obowiązującymi przepisami prawa. Niestety, pomimo spotkań, uzgodnień i przedstawianych propozycji współpracy, wiele kluczowych kwestii nadal pozostaje nierozstrzygniętych.
Uregulowania prawne
Zgodnie z wytycznymi polskiego prawa (Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków) każda gmina ma obowiązek we własnym zakresie zapewnić swoim mieszkańcom odbiór ścieków, ich odprowadzanie do oczyszczalni oraz oczyszczanie do poziomu wymaganego przepisami prawa. Gmina może zrealizować ten obowiązek samodzielnie albo może zlecić zadania innemu podmiotowi – na przykład innej gminie – oczywiście odpłatnie. Ustawodawca nie określił na jakich zasadach zlecanie tych zadań winno być dokonane, wskazując do regulacji pomiędzy stronami formę umowy cywilnoprawnej. Zatem reguły i zasady realizacji zadań własnych gminy podmioty – zleceniodawca i zleceniobiorca – ustalają między sobą w toku negocjacji.
W obliczu obowiązujących regulacji prawnych Gmina Osielsko nie podjęła się realizacji zadania oczyszczania ścieków we własnym zakresie – budowy własnej oczyszczalni ścieków z własnym wylotem do odbiornika – skorzystała natomiast z innych alternatywnych rozwiązań. Wszystkie ścieki powstające na terenie gminy Osielsko – łącznie ze ściekami odbieranymi do gminnej sieci kanalizacyjnej z gminy Dobrcz – skierowano do bydgoskiej sieci kanalizacyjnej eksploatowanej przez MWiK, poprzez punkt zrzutu usytuowany na początku ulicy Armii Krajowej.
W przyjętym układzie Gmina Osielsko realizuje we własnym zakresie zadania obejmujące odbiór ścieków od poszczególnych Klientów oraz ich przesył do granicy gminy, natomiast spławienie ścieków od granicy gminy do oczyszczalni Fordon oraz oczyszczenie do parametrów zgodnych z wymogami prawa przejęła spółka MWIK.
Wymagania stawiane Gminie Osielsko przez MWIK
MWiK godząc się na przyjęcie do kanalizacji sanitarnej miasta Bydgoszczy ścieków z terenu gminy Osielsko uwzględnił możliwości posiadanych urządzeń technologicznych do odbioru i oczyszczania ścieków oraz – co jest niezwykle istotne – bezpieczeństwo własnych pracowników, jak również bezpieczeństwo posiadanej infrastruktury technicznej.
Formułując umowę określił dopuszczalny poziom siarkowodoru – substancji zagrażającej zdrowiu i życiu pracowników obsługujących systemy kanalizacji sanitarnej – na poziomie 14 ppm tj. najwyższego dopuszczalnego stężenia siarkowodoru na stanowisku pracy przy ekspozycji 30 minutowej. Ustalił także dopuszczalne poziomy poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń charakteryzujących ścieki, w wysokości odpowiadającej możliwościom technicznym i technologicznym oczyszczalni.
Gospodarka ściekami
Zwyczajowo, systemy kanalizacyjne – a w szczególności oczyszczalnie ścieków – budowane są w sposób umożliwiający swobodne przyjmowanie i oczyszczanie ścieków powstających w budynkach mieszkalnych – ścieków pochodzących z ludzkiego metabolizmu oraz ścieków powstających w wyniku zwykłego funkcjonowania gospodarstw domowych. Tak zbudowany system umożliwia dodatkowo przyjmowanie ścieków odprowadzanych z podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, pod warunkiem, że jakość tych ścieków jest zbliżona do jakości ścieków odprowadzanych od mieszkańców.
Aby to było możliwe – zgodnie z przepisami prawa – podmioty gospodarcze są zobowiązane we własnym zakresie i na własny koszt usuwać ze ścieków nadmiar wprowadzanych zanieczyszczeń, tak aby ścieki trafiające do wspólnego systemu kanalizacyjnego z tych podmiotów były porównywalne do ścieków odprowadzanych przez mieszkańców. W tym celu podmioty gospodarcze montują na własnym terenie neutralizatory, osadniki, separatory lub inne urządzenia podczyszczające ścieki, a w przypadku większych podmiotów budują cały układ technologiczny podczyszczania ścieków.
Dopiero w tak funkcjonującym systemie cena odbioru ścieków od mieszkańców i od podmiotów gospodarczych może być ukształtowana na tym samym poziomie, bo ilość wprowadzanych zanieczyszczeń przez poszczególnych klientów sieci kanalizacyjnej jest porównywalna.
Weźmy dla przykładu restaurację, w której przez 6 godzin – np. od 16:00 do 23:00 – intensywnie trwają prace kuchenne, a do sieci kanalizacyjnej w sposób ciągły trafiają resztki jedzenia zarówno w postaci stałej jak i rozpuszczonej. Poziom zanieczyszczeń w takich ściekach jest nieporównywalny z gospodarstwem domowym, w którym w tym samym przedziale czasowym gotowany jest obiad dla 2-5 osób, od czasu do czasu ktoś skorzysta z toalety czy prysznica. W ściekach z restauracji obserwowany jest wysoki poziom zawiesiny i tłuszczy oraz innych wskaźników zanieczyszczających, nieporównywalny ze ściekami z gospodarstwa domowego.
Podobnie jest w innych sektorach działalności. W myjniach samochodowych obserwujemy wysoki – nieadekwatny do poziomu obserwowanego w gospodarstwach domowych – poziom zawiesiny (piasku), fosforu i detergentów, w piekarniach, cukierniach – zawiesiny, detergentów i tłuszczy, w warsztatach samochodowych, na stacjach benzynowych – substancji ropopochodnych.
Co się dzieje kiedy podmioty prowadzące działalność gospodarczą nie podczyszczają własnych ścieków – wówczas koszty oczyszczania ścieków, które powinny obciążać te podmioty – budowy obiektów i ich eksploatacji – przenoszone są na wszystkich użytkowników sieci kanalizacyjnej – nie tylko na mieszkańców gminy Osielsko, ale również na mieszkańców miasta Bydgoszczy.
Obowiązek Gminy
W oparciu o wspomnianą ustawę gmina ma obowiązek kontrolowania zarówno ścieków bytowych jak i ścieków przemysłowych, tj. pochodzących od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą produkcyjną, handlową, usługową, magazynową, transportową.
Ścieki odprowadzane z gospodarstw domowych nie mogą zawierać wód opadowych i roztopowych ani odpadów i substancji szczegółowo wymienionych w ustawie – w tym także rozdrobnionych przy użyciu młynków odpadów kuchennych. Stosowanie tego typu urządzeń jest w Polsce zabronione.
Natomiast jakość ścieków pochodzących z podmiotów gospodarczych obwarowana została konkretnymi wymaganiami. Prawo wskazuje, że nie mogą one stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i konstrukcji budowlanych, muszą być podatne na mechaniczne oczyszczanie i na biologiczny rozkład, ale przede wszystkim poziom zanieczyszczeń zawartych w tych ściekach musi spełniać określone normy.
Zadaniem gminy jest sprawdzenie czy poziom zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych przez poszczególnych Klientów jest zgodny z wymaganiami, a w przypadku, gdy normy nie są spełniane przeniesienia kosztów usuwania tych zanieczyszczeń w systemie zbiorczym na tego konkretnego Klienta, który nie realizuje swoich obowiązków – łamie przepisy obowiązującego prawa.
W mieście Bydgoszczy od lat prowadzone są systematyczne kontrole jakości ścieków odprowadzanych przez poszczególne podmioty gospodarcze. W przypadku, gdy jakość ścieków nie odpowiada normom określonym w umowie, podmioty te ponoszą opłatę dodatkową, która pokrywa koszty usunięcia ponadnormatywnych poziomów zanieczyszczeń wprowadzonych do miejskiej sieci kanalizacyjnej przez danego Klienta.
W gminie Osielsko pomimo tego, że łączny strumień ścieków dopływających do miasta Bydgoszczy nie spełnia norm określonych w umowie – zgodnie z informacją przekazaną przedstawicielom MWiK przez pracowników gminy – opłatą dodatkową nie obciążono jeszcze żadnego podmiotu. Być może gmina prowadzi kontrole – jak twierdzi – ale z pewnością są one nieskuteczne.
Jakość ścieków dopływających z Gminy Osielsko
MWiK w sposób systematyczny – raz na dwa tygodnie – prowadzi monitoring jakości ścieków dopływających z terenu gminy Osielsko. W miesiącu lipcu wykonano dodatkowo pobór prób 24-godzinnych, każdego dnia, przez cały tydzień.
Wyniki badań przeprowadzonych przez MWiK pokazały, że dopuszczalne normy są przez gminę Osielsko notorycznie przekraczane. Wszystkie analizy wykazały przekroczenia w zakresie chemicznego zapotrzebowania na tlen (CHZT) średnio o 200%, substancji ekstrahujących się eterem naftowym (tłuszczy) o 125% oraz zawiesiny ogólnej o 270%. Stwierdzono również przekroczenia biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT5) i fosforu ogólnego – substancji szczególnie szkodliwej dla środowiska wodnego, której wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnej wraz ze ściekami przemysłowymi wymaga dodatkowo uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.
W dniu 2 lipca w godzinach od 21:00 – 23:00 chwilowy poziom ChZT i zawiesiny ogólnej w łącznym strumieniu ścieków dopływających przekroczył normę ponad 10 krotnie – CHZT 7987 mg O2/l, przy normie 700, zawiesina ogólna 3700 mg/l przy normie 300. Ponadto tego dnia w godzinach nocnych od 23:00 – 7:00 poziom tłuszczy był przekroczony ponad trzy krotnie – między 1:00 a 3:00 w wysokości 358 mg/l przy normie 100.
Szczegółowe badanie przeprowadzone w nocy z 2 na 3 lipca pokazało, że na terenie gminy w godzinach nocnych dokonywany jest zrzut ścieków nie biodegradowalnych (CHZT/BZT5= 5,7 jest większe od 2), zawierających ogromny ładunek zanieczyszczeń, w tym CHZT, zawiesiny i tłuszczy.
Za usunięcie ze ścieków tego ładunku nie mogą płacić mieszkańcy Bydgoszczy!
Prowadzone przez MWiK badania pokazują również, że w czasie opadów deszczu ilość ścieków dopływających z terenu gminy rośnie ponad trzykrotnie – przy pogodzie bezdeszczowej średnio gmina odprowadza do MWiK 100 m3/h, a podczas deszczu 310 m3/h.
Wprowadzanie wód opadowych do sieci kanalizacji sanitarnej jest zabronione prawem – podlega sankcji ograniczenia wolności albo karze grzywny w wysokości 10 000 zł za każdorazowe naruszenie. Tymczasem gmina Osielsko nie tylko zdaje się nie dostrzegać problemu, ale oczekuje od MWiK zalegalizowania tego procederu.
Skąd ten spór?
Rozmowy dotyczące uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie gminy Osielsko toczą się już od wielu lat. Początkowo MWiK proponował pomoc, udostępniał własne procedury kontroli jakości ścieków, przedstawiał wzory umów z Klientami przemysłowymi – podmiotami gospodarczymi – regulujące kwestie jakości ścieków, proponował szkolenie pracowników gminy w zakresie przeprowadzania kontroli oraz naliczania opłat dodatkowych.
Niestety ówczesny wówczas wójt – Wojciech Sypniewski – wykazywał brak zainteresowania pomocą MWiK, tłumacząc, że priorytetem dla gminy jest „przyciągnięcie podmiotów gospodarczych”, a działania kontrolne w zakresie gospodarki ściekowej nie będą zachęcały potencjalnych klientów do rozwoju działalności na tym terenie.
Takie działanie prowadzi nie tylko do obciążania mieszkańców kosztami działalności podmiotów gospodarczych, ale również do nierównej konkurencji pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność.
MWiK – widząc, że jakość ścieków nie spełnia ustalonych norm – przeprowadził kontrolę jakości ścieków odprowadzanych z terenu gminy i nałożył na gminę opłaty dodatkowe – o co z uwagi na nieprecyzyjne zapisy umowy w dalszym ciągu toczy się spór w sądzie.
Dzisiaj gmina deklaruje, że prowadzi kontrole – jednak nie nakłada opłat dodatkowych, nie realizując tym samym zasady „zanieczyszczający płaci” – a poziom zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do MWiK w dalszym ciągu nie spełnia wymagań umownych i ciągle rośnie.
Czego oczekuje Gmina Osielsko od nowej umowy?
W obliczu trwającego sporu oraz z uwagi na rozbudowę sieci kanalizacyjnej gminy Osielsko – budowę nowego punktu zrzutu w ulicy Leśnej – w 2022 roku podjęte zostały negocjacje nowej umowy.
Wiele aspektów zostało pomiędzy stronami uzgodnionych. Gmina wybudowała nową komorę pomiarową i studzienkę do kontroli jakości ścieków, MWiK natomiast zamontował nowy przepływomierz umożliwiając gminie ciągły dostęp do danych pomiarowych.
Oczekiwaniem MWiK jest jednak – co w dalszym ciągu pozostaje kwestią nieuzgodnioną – aby gospodarka ściekowa na terenie gminy Osielsko była prowadzona w sposób prawidłowy – zgodny z przepisami prawa. MWiK oczekuje, aby do ścieków nie trafiały wody opadowe i roztopowe, odpady czy też nieczystości ciekłe z szamb i przydomowych oczyszczalni oraz aby podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie gminy Osielsko podczyszczały ścieki własne do poziomu określonego przepisami prawa – tak aby łączny strumień ścieków odprowadzanych z terenu gminy do miasta Bydgoszczy spełniał normy zapisane w umowie i nie powodował przeciążenia obiektów eksploatowanych przez MWiK.
MWiK nie zgadza się – w imieniu mieszkańców miasta Bydgoszczy i własnym – na ponoszenie kosztów redukcji i ponadnormatywnych ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych wraz ze ściekami z terenu gminy Osielsko. Koszty te powinni uiszczać Klienci wprowadzający te zanieczyszczenia.
Gmina Osielsko oczekuje, że MWiK podniesie obecnie obowiązujące normy, ograniczy wysokość opłat dodatkowych oraz obniży cenę usługi odbioru ścieków – a tym samym przeniesie część kosztów gminy Osielsko na mieszkańców miasta Bydgoszczy – na co MWiK definitywnie nie wyraża zgody.
Działania MWiK zmierzają do ochrony interesów mieszkańców Bydgoszczy oraz zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Nasze oczekiwania wobec Gminy Osielsko są jasne:
- skuteczne egzekwowanie jakości ścieków zgodnie z umową,
- eliminacja nielegalnych zrzutów wód opadowych,
- obciążanie podmiotów gospodarczych kosztami oczyszczania ponadnormatywnych ścieków,
- prowadzenie gospodarki ściekowej zgodnie z obowiązującym prawem.
Jesteśmy gotowi do dalszego dialogu i współpracy, jednak wyłącznie na warunkach, które nie naruszają interesów mieszkańców Bydgoszczy i zapewniają zgodność z obowiązującymi przepisami.
